Korisnici društvenih mreža ponovno šire netočna tumačenja etiketa na prehrambenim proizvodima. Naime, širi se netočna tvrdnja da kod 4011, koji se nalazi na etiketi banana, označava laboratorijski uzgoj.
“Nisu sve banane stvorene na jednak način. Banana s oznakom 4011 dolazi iz laboratorija”, stoji u opisu videa objavljenog na Facebooku 13. veljače 2024. godine (arhiviran ovdje i ovdje).
Snimka prikazuje nekoliko svežnjeva banana — onih na kojima je nalijepljen kod 4011, koji navodno znači da je to voće laboratorijski uzgojeno, te onih na kojima je nalijepljen kod 94011 koji označava organski uzgojeno voće. Međutim, točan je samo dio koji se odnosi na organski uzgoj.
Četveroznamenkasti kodovi označavaju konvencionalno uzgojene plodove
Kod 4011 koji korisnici društvenih mreža tumače kao oznaku za laboratorijski uzgojene banane zapravo je PLU kod (Price Looked Up code) za žute banane. Te kodove dodjeljuje Međunarodna federacija za standarde poljoprivrednih proizvoda (IFPS), a koriste se za označavanje voća, povrća i drugih plodova koja se ne distribuiraju i prodaju u zatvorenim pakiranjima. Oni trgovcima omogućuju da vide je li namirnica konvencionalno ili organski uzgajana, što utječe na cijenu proizvoda.
U IFPS-ovom vodiču kroz PLU kodove navodi se da četveroznamenkasti brojevi označavaju konvencionalno uzgojene proizvode. Pod konvencionalnim uzgojem, naime, podrazumijeva se uzgoj pri kojem je korišteno sjeme izmijenjeno i oplemenjeno različitim tradicionalnim metodama, isključujući biotehnologiju. U takav uzgoj ubraja se i upotreba kemijskih gnojiva, pesticida, herbicida. Dakle, to znači da je biljka izrasla i donijela plodove onako kako već tisućama godina rastu biljke — iz tla, a ne u laboratoriju.
Organski svježi proizvodi, s druge strane, uzgajaju se i prerađuju bez upotrebe konvencionalnih ili sintetičkih pesticida, gnojiva, GMO-a i slično. IFPS ima oznaku i za takvu vrstu uzgoja, to su peteroznamenkasti kodovi. Također, ukoliko ispred četveroznamenkastog PLU koda koji je već dodijeljen nekom konvencionalno uzgojenom plodu stoji brojka 9, to znači da je plod organski uzgojen.
“Na primjer, IFPS PLU kod za standardnu žutu bananu je 4011, dok bi organski uzgojena standardna žuta banana bila 94011”, stoji u vodiču te organizacije. Stoga je jedan dio analiziranog Facebook posta o kodu koji označava organski uzgojenu bananu točan.
Također, IFPS objašnjava da će se u budućnosti, kada se iscrpe brojčane kombinacije po dosadašnjem modelu, koristiti druge serije brojeva: 83000 za proizvode proizvedene na konvencionalni način, a 84000 za organski.
Pogrešna tumačenja kodova na proizvodima već neko vrijeme kruže internetom
U posljednje vrijeme na društvenim je mrežama prisutan trend alternativnog tumačenja kodova i etiketa na prehrambenim proizvodima, koje ponekad koketira s teorijama zavjere.
Primjerice, u listopadu prošle godine pisali smo kako su pojedini korisnici Facebooka u misiji otkrivanja proizvoda koji na sebi imaju logo žabe, upozoravajući ostale da se takvih proizvoda klone. Logo žabe dio je pečata međunarodne organizacije Rainforest Alliance, odnosno oznake certifikata koji se stavlja na proizvode koji udovoljavaju njihovim uvjetima. Širitelji teorija zavjere imali su, međutim, drugačije interpretacije pa su za proizvode koje nose certifikat s logom žabe tvrdili da iza njih stoji “agenda Billa Gatesa”, da sadrže atrazin ili da mogu dovesti do promjene spola.
Drugi su se bavili barkodovima i pozivali na bojkot Izraela, odnosno izbjegavanje proizvoda čiji barkodovi počinju s 729 jer oni navodno znače da je zemlja proizvodnje Izrael. Faktograf je utvrdio da takvi pozivi nisu u potpunosti utemeljeni, odnosno da barkod s prvim brojevima 729 ne znači nužno da je proizvod iz Izraela.
Uz to, tvrdnje o PLU kodovima pojavljivale su se i ranije. Facebook korisnici su tvrdili da je voće ili povrće genetski modificirano ako PLU kod ima pet znamenki i ako je prva brojka 8, što je također netočna informacija. Do zabune dolazi jer su prefiksom 8 ranije uistinu bili označavani GMO proizvodi (od 83000 do 84999), ali iz IFPS-a navode da se to nikad nije primjenjivalo u maloprodaji.
Tvrdnja o laboratorijski uzgojenoj banani čije se porijeklo iščitava iz PLU koda 4011 također je netočna. Banana koja nosi tu oznaku uzgojena je na konvencionalan način. S druge strane, banana koja nosi oznaku 94011 uzgojena je organski.
